ایران پیر نمی شود اگر درست مدیریت شود

جوانی جمعیت یکی از چالش های جدی بسیاری از جوامع در عصر حاضر است. این پدیده پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده ای به دنبال دارد. از جمله آن می توان به کاهش نیروی کار، افزایش هزینه های بازنشستگی، تغییر اختیار خانواده ها و کاهش رشد اقتصادی کشور اشاره کرد.

عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و شخصیتی بسیاری سبب کاهش نرخ باروری شده اند؛ افزایش هزینه زندگی، هزینه بالای مسکن، تحصیل، بهداشت و درمان، گرایش به فردگرایی و تاخیر در ازدواج، اولویت دادن به تحصیل، شغل و سبک زندگی که بسیاری از زوج ها را از تصمیم به فرزندآوری باز می دارد، از جمله عوامل کاهش نرخ باروری می باشند.

برای مقابله با این چالش سیاست های حمایتی، تشویقی و فرهنگی متنوعی در پیش گرفته شده است. جمعیت و رشد آن پدیده‌ای اجتماعی است و مانند سایر موضوعات اجتماعی تحت تأثیر عوامل پیچیده و متعددی قرار می‌گیرد. باید یک مطالعه دقیق درباره علل کاهش فرزندآوری به جامعه عرضه شود تا با افزایش آگاهی نسبت به مسئله کاهش جمعیت، راهکار دقیق و عوامل موثر بر کاهش نرخ باروری شناسایی گردند.

مطالعات نشان می‌دهد با اتخاذ هر نوع سیاست جمعیتی، ایران از اواخر دهه ۱۴۰۰ ناگزیر رو به سالمندی رفته، در سال ۱۴۲۰ به مرحله سالمندی و در دهه پس از آن با سالخوردگی جمعیت روبه‌رو خواهد شد. قوانین خانواده محور، اصلاح نظام مالیاتی مبتنی بر تعداد افراد خانوار، تصویب نظام مشاوره خانواده، اصلاح قانون کار و قانون تامین اجتماعی در راستای حمایت از خانواده، حمایت از خانواده‌های دارای فرزند چند قلو، افزایش حمایت‌ها در مسیر فرزندپروری، حمایت از مادران شاغل و طراحی مشاغل منعطف با مسئولیت‌های خانوادگی متناسب با سیاست‌های کلی جمعیت، سیاست‌های کلی خانواده و سیاست‌های کلی تامین اجتماعی ابلاغی مقام معظم رهبری ضرورت دارد.

سیاست های کلی جمعیت در ۱۴ بند از سوی مقام معظم رهبری (مدظله تعالی) در سال ۱۳۹۳ به همه دستگاه ها ابلاغ شد و بر ضرورت هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه های ذیربط برای اجرای دقیق، سریع و قوی این سیاست ها و گزارش نتایج رصد مستمر اجرای آنها، تاکید شده است. تحقق و اجرای درست این سیاست مهم و حیاتی، مستلزم اتخاذ نگاه جمعی و مسئولانه در کلیه سطوح قانون گذاری، اجرایی و نظارتی است.
سیاست گذاران جمعیتی به دو طریق مستقیم و غیر مستقیم می توانند در تحولات جمعیتی یک کشور تاثیر بگذارند. سیاست گذاری های تشویق موالید، مبارزه با مرگ و میر و یا پیشگیری از بارداری تاثیرات مستقیم بر عوامل جمعیتی دارند. هنگامی که سیاست گذاران دریابند که سیاست های مستقیم تاثیر چندانی بر افزایش جمعیت ندارد، تدوین سیاست های غیر مستقیم را در دستور کار خود قرار می دهند. اگر تشویق خانواده ها برای افزایش تعداد موالید از طریق مستقیم میسر نباشد، سیاست گذار از طریق غیرمستقیم هم چون افزایش مرخصی مرتبط با بارداری و زایمان، افزایش امنیت شغلی برای زنان شاغل که به تازگی فرزندی به دنیا آورده اند، حمایت از خانواده در تامین هزینه های بهداشتی درمانی مرتبط با فرزندآوری و هزینه تربیت فرزندان و سیاست هایی از این دست، تحوالت جمعیتی را مدیریت می نماید.

در حال حاضر کشور در برهه پنجره فرصت جمعیتی قرار گرفته است که تا ۳۰ سال آینده تداوم خواهد داشت. بدیهی است بهره مندی از این فرصت مستلزم مدیریت صحیح برای استفاده بهینه از امکانات بالقوه جمعیت فعال اقتصادی می باشد و با برنامه ریزی های اقتصادی، کار آفرینی و اشتغال زایی برای جمعیت فعال و مولد همراه با اتخاذ سیاست های حمایتی و ترغیب فرزندآوری، انتظار می رود مسیر برای سازندگی، شکوفایی و بالندگی کشور فراهم گردد.